Polio: zadbaj o bezpieczne wakacje

Polio to zakaźna choroba wirusowa atakująca układ nerwowy. W przeszłości była źródłem epidemii na całym świecie, jednak udało się ją ograniczyć od czasu wynalezienia szczepionki. Dowiedz się już teraz, co to jest polio i do jakiego kraju nie wjedziesz bez szczepienia na chorobę Heinego-Medina.

Spis treści:
1.    Szczepienia na Polio – obowiązkowe i zalecane
2.    Szczepienia przeciw polio dla osób dorosłych
3.    Historia szczepień na poliomyelitis
4.    Choroba Heinego-Medina – jak przebiega zakażenie polio?
5.    Wirus polio – objawy
6.    Polio – diagnostyka i leczenie

Wielkimi krokami zbliża się jesień i coraz więcej osób, które w tej chwili planują podróże wybiera kraje o cieplejszym klimacie. I choć w tym czasie warto zaszczepić się przeciwko COVID-19, to należy również pamiętać, że inne wirusy nie poszły na urlop, dlatego chcąc zadbać o bezpieczeństwo swoje i swoich bliskich warto pomyśleć o szczepionkach przeciwko innym schorzeniom.

Szczepienia na polio – obowiązkowe i zalecane

Dziś pod lupę weźmiemy chorobę poliomyelitis  potocznie zwaną polio, którą można spotkać jeszcze w niektórych krajach Azji i Afryki. To jednak nie oznacza, że w Europie możemy być spokojni i czuć się bezpiecznie. Brak całkowitej eliminacji wirusa polio i możliwość podróżowania sprawia, że nadal mamy do czynienia z realnym zagrożeniem. Zagrożeniem, które można wyeliminować poprzez szczepienia. W Polsce szczepienie jest obowiązkowe. W ramach Programu Szczepień Ochronnych podawane są dziecku 4 dawki: trzy dawki podstawowe w 3-4, 5-6 i 16-18. miesiącu życiu oraz jedna dawka przypominająca w wieku 6 lat.

Szczepienia przeciw polio dla osób dorosłych  

Przy czym warto nadmienić, że osobom dorosłym, które zostały zaszczepione w dzieciństwie, zaleca się szczepienie przypominające jedną dawką przed wyjazdem w regiony zagrożone polio w Azji lub Afryce.

Dodatkowo, w roku 2014 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła obowiązek szczepień przeciwko poliomyelitis u podróżnych opuszczających niektóre kraje zagrożone polio po co najmniej 4 tygodniach pobytu. Lista takich państw aktualizowana jest regularnie, co ok. 3 miesiące przez specjalnych Komitet Ekspertów i publikowana przez WHO. W razie planowanego wyjazdu długoterminowego do krajów uwzględnionych przez WHO warto przyjąć szczepienie jeszcze przed wyjazdem – potwierdzenie uodpornienia może okazać się konieczne na wypadek kontroli na granicy podczas powrotu.

Dawkę przypominającą szczepionki IPV otrzymują także pracownicy ochrony zdrowia, którzy mieli kontakt z pacjentem z podejrzeniem bądź będącym chorym na Heinego-Medina oraz pracownicy laboratoryjni, którzy prowadzą badania nad tym wirusem

Historia szczepień na poliomyelitis

Polio to zakaźna choroba wywołana przez poliowirusy (należące do rodzaju Enterovirus), które atakują układ nerwowy. Zwana jest nagminnym porażeniem dziecięcym, chorobą Heinego-Medina lub wirusowym porażeniem dziecięcym.  

Atakuje głównie dzieci, ale może też dotknąć młodzież oraz osoby dorosłe. Polio jest niebezpieczne i może powodować niedowład lub paraliż kończyn, czy też mięśni odpowiadających za oddychanie i połykanie.  W cięższych postaciach może prowadzić nawet do śmierci.  

W latach 50. XX wieku choroba polio była źródłem epidemii w wielu regionach świata, jednak od czasu wynalezienia szczepionki liczba zachorowań znacznie spadła. I tak między rokiem 1988 a 2006 zachorowalność na nią ograniczono aż o 99 proc. w krajach rozwiniętych.

W Stanach Zjednoczonych poliomyelitis wyeliminowano w 1979 r. Zaś w 1994 roku obie Ameryki zostały uznane za wolne od tego wirusa. Wprowadzenie w 1997 roku masowego szczepienia na chorobę  Heinego-Medina doprowadziło do eliminacji zachorowań wywołanych dzikimi wirusami polio.

Dla Polski najtrudniejszy był rok 1958, gdzie doszło aż do 6 tys. zachorowań. Ostatni przypadek w naszym kraju odnotowano w 1984 roku, a w 2001 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) poinformowała, że Europa jest wolna od wirusa polio.

W sierpniu zeszłego roku WHO oficjalnie ogłosiła, że w 47 krajach afrykańskich udało się powstrzymać transmisję dzikiego wirusa polio. Przy czym warto podkreślić, że już w 1988 roku rozpoczęto Światową Inicjatywę na rzecz Eradykacji Polio (Global Polio Eradication Initiative [GPEI]).

Obecnie polio uznaje się za rzadką chorobę. Coraz częściej jednak stwierdza się zakażenia wywołane przez szczepy wirusa polio pochodzenia szczepionkowego (circulating vaccine-derived polioviruses [cVDPV]), które w wyniku mutacji nabywają ponownie zdolności neurowirulencji i krążenia w populacji. Powstawaniu zmutowanego wirusa szczepionkowego sprzyja niski wskaźnik wyszczepialności przeciwko polio.

Choroba Heinego-Medina – jak przebiega zakażenie wirusem polio?

Polio zwane jest również chorobą brudnych rąk, gdyż wirus przenosi się drogą fekalno-oralną. Zakażenie szerzy się głównie drogą pokarmową, rzadziej kropelkową, przez styczność z osobą chorą lub przedmiotami zanieczyszczonymi kałem lub wydzieliną z gardła.

Po przedostaniu się wirusa do organizmu następuje jego namnożenie się w gardle, przełyku oraz jelicie. Następnie dociera on do naczyń chłonnych i krwionośnych (okres wiremii pierwotnej). Zakażony organizm może wytworzyć przeciwciała, dzięki czemu dochodzi do zablokowania infekcji, wówczas mówimy, że mamy do czynienia z zakażeniem poronnym.

W przypadku dalszego rozwoju wirusa mówimy o wiremii wtórnej – choroba rozprzestrzenia się wtedy po całym organizmie, atakuje głównie ośrodkowy układ nerwowy, wywołując różne zespoły objawów. Takie jak:

• aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – zazwyczaj ustępuje samoistnie i nie daje powikłań;
• postać porażenną – postać opuszkowo-rdzeniowa z zajęciem rdzenia kręgowego i podstawy mózgu; postać rdzeniowa z wystąpieniem asymetrycznych porażeń wiotkich i zaników mięśniowych, głównie kończyn dolnych; postać opuszkowa, w której dochodzi do zaatakowania podstawy mózgu, w tym jąder nerwów czaszkowych, a także ośrodka oddechowego i krążenia w rdzeniu przedłużonym, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia;
• zapalenie mózgu – zazwyczaj prowadzi do śmierci;
• zespół porażenny – aktywuje się po 20-30 latach u 20-30% osób z przebytym porażeniem. Postęp choroby w tym wypadku jest bardzo powolny i nie upośledza w znaczący sposób pracy mięśni.

Wirus polio – objawy

Inkubacja wirusa trwa zazwyczaj dwa tygodnie, sporadycznie trzy. W większości przypadków, 90-95%, zakażenie chorobą Heinego-Medina przebiega bezobjawowo. Zaś zakażenia poronne (organizm sam zwalcza wirusa) stanowią 4-8% i objawiają się: gorączką, biegunką, bólem gardła i dolegliwościami grypopodobnymi. Na szczęście, najcięższa postać choroby, czyli porażenna dotyczy 0,5% pacjentów.

Polio – diagnostyka i leczenie

Nie ma żadnych leków, które wsparłyby w leczeniu objawów. W tym przypadku pacjentowi mogą pomóc jedynie zajęcia z fizjoterapeutą, które zmniejszą sztywnienie porażonych mięśni. W miejscach bardziej osłabionych można zastosować dedykowane aparaty ortopedyczne. W niektórych przypadkach trzeba poddać się operacji, np. przy zapadnięciu kręgosłupa.

Niestety w sytuacji porażenia mięśni oddechowych może być konieczne podłączenie do aparatu tlenowego. Dlatego tak ważna jest profilaktyka, czyli zaszczepienie się przeciwko polio, szczególnie wtedy gdy planujemy podróż do Azji czy też Afryki. Szczepionka to jedyna metoda, która pozwoli zadbać o bezpieczeństwo zdrowotne dorosłych oraz dzieci podczas wyjazdów zagranicznych.

Źródła:

• https://rotary.org.pl/region-afrykanski-uznany-za-wolny-od-dzikiego-wirusa-polio/
• https://szczepienia.pzh.gov.pl/swiatowy-dzien-walki-z-polio-coraz-blizej-eradykacji/
• https://www.hellozdrowie.pl/who-afryka-kontynentem-bez-polio-udalo-sie-zaszczepic-95-proc-populacji/
• https://polioeradication.org/polio-today/polio-now/