Woda w podróży – czy może być groźna dla zdrowia?

Woda. Bez niej życie na Ziemi nie byłoby możliwe. Niestety zanieczyszczona może stać się przyczyną poważnych problemów zdrowotnych. Należy o tym pamiętać zawsze kiedy wybieramy się w podróż zagraniczną, zwłaszcza poza naszą strefę klimatyczną. By czuć się bezpieczniej podczas egzotycznych wojaży warto przestrzegać zasad dotyczących korzystania z wody - zarówno do celów spożywczych, jak i sanitarnych.

22 marca obchodzimy Światowy Dzień Wody. Został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z dnia 22 grudnia 1992 roku. W tym roku organizatorzy zachęcają do odpowiedzenia sobie na pytanie czym jest dla nas woda, jaką ma wartość i jak chronić jej zasoby. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) 1 na 3 osoby, czyli 2,1 mld ludzi, nie ma dostępu do wody pitnej. 6 na 10 osób, czyli 4,4 mld jest pozbawionych odpowiednich warunków sanitarnych. 844 mln nie ma dostępu do wody pitnej, a ponad 250 mln osób poświęca około 30 minut na pieszą wędrówkę do źródeł wody. Prawie 159 mln osób nadal spożywa zanieczyszczoną wodę ze źródeł powierzchniowych, takich jak strumienie czy jeziora.

Dane te pokazują jak ogromne deficyty wody zdatnej do picia występują w skali globalnej. Żyjąc w naszej strefie klimatycznej nie doświadczamy na co dzień tego problemu. Jednak planując egzotyczną podróż należy o tym pamiętać i odpowiednio przygotować się do wyjazdu.

Najczęściej występujące choroby przenoszone drogą pokarmową

W zależności od destynacji, biegunka podróżnych dotyka od 30 do 70% osób wyjeżdżających poza naszą strefę klimatyczną. Najczęstszą jej przyczyną są bakterie (Escherichia coli, Campylobacter jejuni, Shigella i Salmonella), ale może być wywoływana przez norowirusy, rotawirusy i astrowirusy, a także pasożyty np. Giardia lamblia lub chorobotwórcze ameby. W regionach o bardziej umiarkowanym klimacie mogą występować sezonowe wahania ryzyka wystąpienia biegunki. Na przykład w Azji Południowej odnotowuje się znacznie wyższe wskaźniki jej występowania podczas gorących miesięcy poprzedzających porę monsunową. W większości sytuacji jednak zagrożenie biegunką w podróży jest całoroczne.  

Złe warunki sanitarne i skażona woda sprzyjają również takim chorobom jak cholera, żółtaczka typu A, dur brzuszny czy polio. Można ochronić się przed nimi poprzez szczepienia. Badania naukowe wykazały, że szczepienie przeciwko cholerze zapewnia również częściową ochronę przed typową biegunką podróżnych. Na liście spraw do załatwienia przed wyjazdem warto umieścić wizytę u lekarza medycyny podróży. Odpowiednio dobrane szczepienia zalecane są turystom planującym wyjazd do tropiku lub krajów o złych warunkach sanitarnych.

Zapobieganie zakażeniom pokarmowym przenoszonym przez wodę

Ryzyko zakażeń pokarmowych jest związane nie tylko z rejonem, ale również stylem podróżowania i zachowaniem turysty. Szczególnie zagrożone są osoby wybierające się w regiony wiejskie, gdzie nie ma kanalizacji czy dostępu do bieżącej wody. W przypadku wielu chorób przenoszonych drogą pokarmową profilaktyka opiera się wyłącznie na stosowaniu zasad bezpiecznego żywienia i korzystania z wody.

Prostą regułą podsumowującą sposoby zapobiegania chorobom układu pokarmowego w podróży jest: „ugotuj, zaparz, obierz albo zapomnij”. Ta zasada dotyczy wszystkich posiłków i napojów, spożywanych podczas podróży, zwłaszcza w tropikach oraz na obszarach o niskim poziomie warunków sanitarnych.

Kilka podstawowych zasad, które należy przestrzegać w czasie podróży:

• unikać spożywania sałatek zawierających surowe warzywa i owoce oraz potraw trzymanych długo w temperaturze pokojowej,
• żywność pochodzenia zwierzęcego, w tym mięso i jajka, powinny być dobrze ugotowane i świeżo przygotowane,
• owoce należy samodzielnie obierać czystym nożem i dopiero zjadać,
• mleko i przetwory mleczne, w tym mleko używane w miękkich serach, należy pasteryzować,
• spożycie żywności i napojów tzw. „street food” wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania,
• należy myć ręce mydłem i wodą przed przygotowywaniem posiłków, przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety oraz po kontakcie ze zwierzętami. Jeśli mydło i woda nie są dostępne, trzeba używać środka odkażającego na bazie alkoholu (z zawartością ≥ 60% alkoholu),
• zrezygnować z lodu do drinków i napojów,
• napoje i woda do picia powinny być butelkowane, fabrycznie zamknięte,
• gorące napoje (herbata, kawa itp.) muszą być przyrządzone ze świeżo zagotowanej wody,
• woda do umycia zębów powinna być przegotowana lub uzdatniona  mikrobiologicznie.

Przestrzeganie powyższych zasad zmniejsza ryzyko zakażeń przenoszonych drogą pokarmową, ale nie eliminuje ich całkowicie. Niestety wielu turystów nie stosuje się do nich, spożywa surowe sałatki i niedogotowaną żywność, używa do drinków i napojów lodu przygotowanego z wody nieznanego pochodzenia. Przed podróżą w regiony szczególnie zagrożone warto sprawdzić warunki sanitarne, dostępność do wody pitnej. By przygotować się na wystąpienie problemów ze strony przewodu pokarmowego najlepiej skonsultować się z lekarzem i zaopatrzyć w odpowiednie leki.

Uzdatnianie wody w podróży

W miejscach, gdzie używana jest nieuzdatniona woda powierzchniowa lub czerpana ze studni, a dodatkowo nie ma infrastruktury sanitarnej, ryzyko infekcji przenoszonej przez wodę jest bardzo wysokie. Lista potencjalnych patogenów przenoszonych przez wodę jest bardzo długa. Wiele rodzajów bakterii i wirusów może występować w wodzie i powodować choroby układu pokarmowego.

Najpowszechniejszą i jednocześnie najskuteczniejszą formą uzdatniania wody w podróży jest jej gotowanie. Drobnoustroje jelitowe giną we wrzącej wodzie, zatem przegotowanie wody do temperatury wrzenia to skuteczny sposób jej uzdatniania w przypadku pierwotniaków, wirusów i bakterii. Kiedy nie mamy możliwości gotowania wody możemy skorzystać z metod chemicznych w postaci związków chloru, srebra czy jodu. Istnieje jeszcze możliwość uzdatniania wody metodą mechaniczną za pomocą filtrów, ale większość mikrofiltrów nie jest skuteczna w walce z wirusami. Kolejny sposób to promieniowanie UV, ale przenośnie urządzenie służące do tego celu jest dość drogie, a uzdatnia tylko niewielkie ilości wody.

Źródła:

https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/profilaktyka/62857,zapobieganie-zakazeniom-pokarmowym-w-podrozy

https://unicef.pl/co-robimy/aktualnosci/dla-mediow/2-1-mld-osob-na-swiecie-nie-ma-dostepu-do-wody-pitnej-w-miejscu-zamieszkania-a-ponad-dwa-razy-wiecej-pozbawionych-jest-odpowiednich-warunkow-sanit

https://wwwnc.cdc.gov/travel/yellowbook/2020/preparing-international-travelers/food-and-water-precautions

https://wwwnc.cdc.gov/travel/yellowbook/2020/preparing-international-travelers/water-disinfection

https://wwwnc.cdc.gov/travel/yellowbook/2020/preparing-international-travelers/travelers-diarrhea